Wijziging van de Grondwet ter invoering van constitutionele toetsing

Reactie

Vraag1

Vanzelf een goed idee! Geen enkele organisatie kan zonder toepassing van de cirkel van Deming (PLAN, DO, CHECK, ACT). Op dit moment ontbreekt in de ‘rechtsstaat’ deze feedback-lus (CHECK). Terwijl toch sprake hoort te zijn van ‘checks and balances’. Het is hybris om te denken dat de rechtsstatelijke democratie zonder serieuze reflectie en actie op feedback zou kunnen — stel u voor dat het chirurgenteam van uw ziekenhuis geen klachten zou mogen onderzoeken; in Nederland is zoiets op dit moment de standaardregel. De wetgever ondervindt zo geen disciplinering om de grondwet in acht te nemen — zo kan het bijvoorbeeld zijn dat werkenden per maand 400 euro minder aan belasting betalen zonder dat enig wetgevingsorgaan ook maar iets aan constitutionele toetsing van deze enorm ongelijke behandeling heeft gedaan — en dat statushouders bij de woningtoewijzing ‘ijskoud’ worden achtergesteld. Alsof het een kwestie van ‘de meeste stemmen’ zonder meer is. Dat is het niet: het is een kwestie van de meeste stemmen met inachtneming van de grondwet (en verdragen). Hier dient de wetgever te oordelen (als een rechter) of de grondwet in acht wordt genomen. Dat is wat anders (‘marginaler’) dan samen vinden of de wet in kwestie een goede wet is.
Aansluitend. Algemeen is de opvatting dat er is (MvT, 1): “[d]e reeds bestaande mogelijkheid voor rechters om wetten aan internationale en Europese mensenrechten te toetsen”. Wel, zo leerden twee praktijkwaarnemingen: vergeet dat in de praktijk van de inkomstenbelasting: de Belastingdienst stelt zich op als uitvoeringsinstantie en vertikt het om namens de wetgever verantwoording af te leggen. En de rechter vindt dat zonder meer goed, althans in mijn eerste waarneming, de tweede dient nog uitsluitsel te geven. Hier wreekt zich dat thans het verzoek om te toetsen ex artikel 94 Grondwet mee moet liften op de gewone uitvoeringsprocedure (en de Belastingdienst kennelijk niet op het ministerie aan de bel trekt). Genoemde waarnemingen leren onder meer dat de Belastingdienst letterlijk zei: ‘de wet is de wet’, en een rechter bijvoorbeeld: ‘je moet je aan politieke beslissingen houden’.
Er zou dus NU METEEN al in moeten worden voorzien dat ministeries zodanig zijn georganiseerd dat zij in een procedure ex artikel 94 adequaat verantwoording afleggen, zulks op straffe van hun ongelijk. Dit geheel in de geest van de rechtsstaat: bewaak de ‘checks and balances’, bescherm de grondrechten, bescherm de burger.